Life is a stage

7th International Conference of the PIFE
persoonlijk verslag door Anita Naus

Een hele tijd terug werd mij door het bestuur van de VVP gevraagd of ik voor het VVP naar een congres wilde gaan in Roemenië, om daar een workshop te geven met mijn poppenwinkel.
De vraag verraste mij, maar natuurlijk wilde ik dat, dat leek me hartstikke leuk. Langzaamaan begon er contact tussen mij en de organisators te ontstaan. Langzamerhand begon het ook tot me door te dringen dat Roemenië niet naast de deur ligt en dat ik alleen zou moeten gaan.
Toen begon het naast leuk ook wel heel spannend te worden.

Het bleek nog niet zo simpel om een vliegreis te boeken naar Cluj Napaco te Roemenië.
De reis startte van 6.00 uur , vanuit Donkerbroek, tot 22.30 uur dat ik arriveerde bij het hotel midden in het centrum van Cluj.
De volgende ochtend ontmoette ik 3 Duitsers aan het ontbijt die ook gekomen waren voor het congres. Al pratende bleek dat we allemaal teveel aan de taxi chauffeur hadden betaald, de een veel meer dan de ander. We besloten gezamenlijk in een taxi naar het congres gebouw te rijden. Het gebouw waar het congres plaats vond lag buiten het centrum.

Aangekomen bij het congres gebouw had ik meteen op financieel gebied een aantal verrassingen. Die die zelfde dag gelukkig naar ieders tevredenheid werden opgelost.
Wat mij ook verraste waren alle aanmeldingsbriefjes die op een muur hingen.
Ik wist wel dat er veel workshops aangeboden zouden worden. Maar ik had bedacht dat dat vast zou gaan met eerste en tweede voorkeur. Zodat iedere director wel een aantal deelnemers zou hebben.
Dat was dus niet zo. Sommige briefjes waren al vreselijk vol en een aantal waren helemaal leeg! Dat was heel erg spannend.
Gelukkig stond op mijn workshop ‘The Magic Puppet Shop’ al zo’n 8 namen en dat zijn er zo’n 15 geworden.

Na het inschrijven en ontvangst van een prachtig programma boekje in drie talen, Roemeens, duits en engels,was er de centrale openings bijeenkomst. Het welkomst woord was dan ook in drie talen, Duits, Engels en Roemeens.
Daarna werd ons gevraagd te gaan staan bij de andere deelnemers van je eigen land En dan mocht je iets zeggen in je eigen taal.
Op dat moment werd duidelijk zichtbaar en hoorbaar dat er heel veel verschillende nationaliteiten aanwezig waren, zoals deelnemers uit Duitsland, Roemenië, Rusland, Hongarije, Oekraïne, Amerika, Zweden, Noren, Israel en ik was de enige uit Nederland. Dat was een bijzondere ervaring.

Na de opening starten de eerste workshops. In de avond zou er een gezamenlijk eten oftewel ‘Cocktail’ zijn.
De volgende dag stonden er eerst twee lezingen op het programma en daarna twee rondes van workshops. Waarna er s’avonds een grote Party zou zijn in een hotel elders.
Zondag ook weer twee lezingen, om daarna met de gehele groep af te sluiten.
Tijdens de lezingen waren er steeds twee tolken aanwezig. Tijdens de workshop liep er één tolk met de director mee. De director sprak of Duits of Engels en de tolken vertaalde alles naar het Roemeens.

In de praktijk bleek het getolk erg veel tijd te kosten. Zeker bij de lezingen. Meestal was er daardoor maar één spreker die dan ook nog zijn of haar verhaal moest inkorten.
Daarnaast waren er nogal wat Russen die de drie talen, engels, duits of roemeens niet verstonden. Zo ook de hongaren en …?..
Dat betekende dat er in de zaal tijdens de lezingen en tijdens de workshops ook nog veel fluisterende tolken zaten.
Al die talen steeds om je heen horen was een zeer bijzonderen ervaring.

Het aanbod van workshops was zeer divers en allen gekoppeld aan een thema. In totaal waren er 31 workshops.
Om er enkelen op te noemen:

• War as a stage, door Hilde Gött & Yaakov Naor,
• When Staging I Realised, door Friedel Geisler,
• The theatre of Memories: A way to explore Memory, door Eva Leveton,
• Our every day theatre, door Horatiu Nil Albini & Vargha Jenö Lászlo,
• The Empty Stage, door Eva Roine

Ik heb aan twee workshops deelgenomen;

• Psychodrama and the Psychology of Colours, door Eduardo Verdu
• The Laughing Chair, door Ildiko Mävers

Bij beide workshops, ben ik naast de intense ervaring met al die verschillende talen/tolken om je heen, de verschillen in cultuur tegen gekomen.
Zoals de betekenis van het dragen van zwart.
Tijdens de workshop The Laughing Chair kwam de invloed van grootouders naar voren. In mijn workshop kwam naar voren dat er nogal wat van de Roemeense waren opgevoed door hun grootouders. Ze woonden bij de grootouders en de ouders woonden elders. De ouders kwamen regelmatig ‘op bezoek’.
In de workshop The Laughing Chair hebben we helaas geen lachende stoel gezien. Op het einde van de workshop werd daarover een vraag gesteld.
Velen, waaronder ik, waren speciaal voor die lachende stoel gekomen. We hadden een indrukwekkende drama gezien waar steeds meer gehuild werd.
De director vertelde als antwoord op de vraag, dat het tijdens het drama van deze protagonist niet nodig was geweest om de lachende stoel ten tonele te voeren.
Ze vertelde dat we de rol die we in het begin van deze workshop hadden moeten bedenken, namelijk het beroep dat je als kind gewenst had, de protagonist was komen helpen. Als de protagonist was vastgelopen in haar spel, dan was haar gewenste beroep in het spel verschenen.
Die rol hadden we tijdens een geleide fantasie aangenomen.
Vervolgens moesten we in de rol van het gewenste beroep een uitwisseling aan gaan met een ander van de groep.
Ik had gekozen voor het beroep musical star. En had een uitwisseling met een Noorse actrice/psychodramaturge, die het beroep componist had gekozen. Na een hele klaagzang hoe lastig het is om beroemd te zijn, hebben we samen een musical sprookje met prachtige muziek zitten verzinnen. Heerlijk !!

Speciaal een van de lezingen is me bijgebleven.
Er was een Russische psychiater die een lezing hield over jonge drugsverslaafden, Volgens haar verhaal had Rusland sinds 8 jaar te maken met drugsverslaafden. Haar lezing ging over het proces van het nieuwe team. om de jongere , de mens, achter de drugsverslaafden te leren zien. Hoe ze hun best hebben gedaan om contact te maken met die jongeren met gebruik van psychodrama. Alhoewel het al snel meer sociodrama werd, namelijk korte scènes met verschillende protagonisten.
Op het moment dat ze de jongere meer in beeld kregen gingen ze vervolgens als ‘ouders’ zich zorgen maken over hun ‘kinderen’, tot slapeloze nachten aan toe. Om er daarna achter te komen dat die ‘kinderen’ hun bestalen en belogen.
Ik heb met verbazing en ontzag zitten luisteren naar dit ‘pioniers’ verhaal. De inzet, intensiteit van het zoeken naar een goede professionele houding was indrukwekkend.
Helaas moest zij ook haar lezing inkorten door de tolk-tijd. Het werd in het engels en roemeens vertaald. Er is ook nog gevraagd of er behoefte aan een duitse vertaling was, maar dat was er niet.

Mijn workshop; The Magic Puppet Shop

Mijn tolk had ik al verschillende keren aan het werk gezien en vond haar prettig. De groep bestond, zover ik weet, voornamelijk uit Roemenen en een tweetal Russen.
Mijn poppen en stenen lagen klaar toen de groep binnen kwam. Het was zaterdag middag en we hadden er allemaal al heel wat workshops en lezingen meegemaakt. Iedereen was ook wel moe en opgewarmd.
De deelnemers waren erg nieuwsgierig naar de poppen en hoe ik daarmee zou werken. Een aantal werkten met kinderen.
De vragen van de ‘verkoopster’ waren ;
Hoe zie je jezelf en hoe wil je graag gezien worden. En door word je zo gezien of wens je in een bepaalde rol gezien te worden.
Men schrok nogal terug van het ‘kunstje’ oftewel the performance waarmee ze moesten betalen.
Als de koop besloten was zouden we de koop psychodramatische gaan exploreren.

De eerste protagonist had of de vraag niet begrepen, of de vertaling was niet geheel correct gegaan. Hoe dan ook zij wilde een klein meisje kopen.
Ze wilde betalen met tuinieren en nog wat van dat soort vaardigheden. Ze kon ook veel kinderliedjes. Ze sprak en verstond redelijk veel engels. Maar het was voor haar gemakkelijker als ze Roemeens sprak.
Ik besloot om eerst, voordat ze zou moeten betalen, te gaan onderzoeken waarom ze dat kleine meisje wilde kopen.
Het was een heel gelukkig klein meisje. Zij was het zelf toen ze klein was.
Het moment wat ze koos was het moment dat haar ouders op bezoek kwamen.
De protagonist woonde toendertijd bij haar grootouders. Ze speelde met de poppen in de tuin op had gras, toen de ouders op bezoek kwamen. Ze verwelkomde elkaar heel warm.
Haar ouders woonde nu in Amerika en ze miste ze heel erg.
We hebben haar ouders met het popje neergezet. Daar naar kijken maakte haar erg blij. En ze heeft haar ouders verteld wat ze nu mist, maar tegelijkertijd kreeg ze dat gevoel tijdens het vertellen wel weer terug. Ze had het gevoel gehad dat nu haar ouders zo ver weg woonde, ze dat gevoel van geborgenheid, gezien en verwelkomd worden ook ver weg was gegaan.
Tijdens het spel ontdekte ze dat ze dat gevoel best wel kon en mocht hebben, ook al waren haar ouders ver weg.
Daarna heeft ze een prachtig kinderliedje gezongen in het Roemeens.

De volgende protagonist was een prachtige vrouw, ze had gitzwarte lange haren en erg grote donkerbruine ogen. Ze sprak of verstond geen engels. Het was bijzonder om met iemand te werken die absoluut geen engels verstond/begreep.
Zij wilde graag een gipsy pop kopen, ze wilde meer vrijheid in haar leven. En ze kocht twee stenen voor meer magie en mysterie in haar leven.
Ze vertelde dat ze zo veel om zich heen had staan, zoveel verplichtingen sinds ze getrouwd was. Ik had de indruk dat ze het benauwend vond, maar dat tegelijkertijd niet wilde voelen of erkennen.
Ik vroeg de groep dicht om haar heen te gaan staan, en had verwacht dat we dan ruimte zouden gaan maken.
Maar ze raakte erg ontroerd en vertelde wenend dat ze zo blij was. Ze had het gevoel dat al haar theater rollen om haar heen stonden. Ze was actrice geweest en had het acteren op gegeven sinds ze getrouwd was. Ze had niet geweten dat ze het zo erg miste.
Haar man wist niet dat ze nu dit congres bezocht.
We hebben nog een poging gedaan om dat ‘niet weten’ van haar echtgenoot wat verder te exploreren, maar dat wilde ze niet.
Het spel had haar veel vreugde en verwarring gebracht.
Tijdens het spel werd de tolk af en toe gecorrigeerd door een paar goede vriendinnen van de protagonist. Dan ging het om een woord wat de protagonist in het Roemeens gezegd had en wat dan nauw kwam qua vertaling.

Tijdens de sharing vond ik het nogal lastig dat ik totaal niet verstond wat de groepsleden zeiden. Ik hoorde pas wat ze gezegd hadden toen de tolk het voor mij vertaalden.
De groep was intens betrokken bij de laatste protagonist en er werd veel gezegd over haar. Maar het was al gezegd op het moment dat ik het hoorde. Men keek dan naar de tolk, de protagonist en naar mij, waarna de tolk naar mij keek en het vertaalde. Het was heel apart en wat verwarrend om dat zo voor het eerst mee te maken.
Velen vonden het jammer dat de protagonist niet verder was gegaan. Ik heb toch duidelijk proberen te maken dat als een protagonist een grens aangeeft zeker in een workshop als deze ik daar dan met respect die grens wil erkennen. En graag wil horen wat er bij hun zelf was gebeurd.
De sfeer in de groep was intens en bewogen met elkaar en het spel.
Zelfs de tolk raakte steeds geëmotioneerder. Ik had de indruk dat het zwaar was voor zo’n tolk, de hele tijd in het centrum te zitten van het spel en al die emoties ook non-verbaal qua intonatie vertalen.
Op het moment dat de tolk steeds heftiger ging tolken, heb ik haar gevraagd wat zij ervaarden. Ze wilde zo graag wat zeggen tegen de protagonist.
Op dat moment heb ik haar even protagonist gemaakt en de taak van het vetalen van haar weg genomen.
Er kwam een hele ontlading, ik vroeg haar engels te spreken. Hierdoor kon ik sneller reageren zodat het haar verhaal bleef en niet haar lading richting de vorige protagonist ging. Het was een indrukwekkend moment. En ik had het idee dat de groep heel goed begreep waardoor de tolk zo geladen was, na zo’n drie dagen vertalen van andermans emoties.

Er was geen tijd meer voor een nieuwe klant.
Iedereen heeft daarna de ruimte gekregen om te vertellen hoe het met hem/haar was.
De reacties waren lovend. Mijn stijl van werken vonden ze warm en erkennend. Ze waren onder de indruk dat er zoveel met iedereen gebeurd was.
Daarna zijn ze allemaal even in de ‘winkel’ geweest om vast te pakken wat ze hadden willen kopen.
Ik was, gezien de omstandigheden, de tolk en de zaterdagmiddag, ook tevreden en opgelucht dat het ‘goed’ gegaan was.
Natuurlijk vond ik dat ik de sharing van de tweede protagonist strakker had moeten begeleiden, maar dat was moeilijk en pas later kon ik bedenken wat ik anders had kunnen doen.
Het werken met een protagonist die totaal geen engels verstaat is boeiend, verrassend en daar heb ik nog wat in te leren.

Tijdens de grote aflsuitingsbijeenkomst werden we opgedeeld in groepen die symbool stonden, voor publiek, back stage, organisators, deelnemers, directors, protagonisten en antagonisten.
Zowel bij de groep directors als bij de groep publiek kwam het thema van het vertalen terug in de geïmproviseerde scène over de ervaringen van de afgelopen dagen.
Ik vond dat de groep van het publiek het thema erg leuk neerzetten;
tijdens de scène stonden er 3 mensen op een stoel met twee microfonen. De een begon met ; ” Bliep, bliep, bliep, bliep enz.” De ander nam het over en vertaalde in ;” Bal, bal, bal, bal, bal, bal enz. Waarna de derde het overnam en zei;”miep, miep, miep Miep, enz.” Ze deden houding en intonatie na en in het toekijkende publiek werd ook nog druk gefluisterd in het : Na, na, na na, na,enz.”
Toen de echte tolken het weer over namen begonnen zij ook te bliepen en te bal, bla, bal. Dat was erg leuk

De hele tijd was ik me bewust van de rol van vertegenwoordigster van de VVP. Bijvoorbeeld op het moment toen we tijdens de opening bij dezelfde nationaliteiten moesten gaan staan. Doordat ik daar geheel alleen stond, had ik zelf de neiging om wat bescheiden op de achtergrond weg te duiken. Maar dat heb ik bewust niet gedaan. ik dacht iedereen moet weten dat ik hier niet alleen voor mezelf ben. En dat de VVP zichzelf best durft te tonen.
Het was een rijke en indrukwekkende ervaring. En dan heb ik het nog niet gehad over de zwerver die mijn voet ging kussen op een terrasje in Cluj, en de taxi chauffeur die de weg kwijt was toen ik de eerste keer alleen in de taxi naar het congres gebouw.

Anita Naus.